شاهرخ کشاورز، نماینده انجمن مراکز خرید خاورمیانه و شمال آفریقا در ایران، در گفت‌وگوی نوروزی با ام‌بی‌ای نیوز از شرایط نسبتا مطلوب صنعت خرده‌فروشی در سال ۱۴۰۰ می‌گوید و معتقد است در ادامه باتوجه به واکسینه شدن هموطنان، اتفاقات خوبی را برای این صنعت در سال و قرن جدید شاهد خواهیم بود.
ارزیابی شما از حوزه خرده‌فروشی در سال ۱۴۰۰ به چه صورت بوده است؟
شرایط سال ۱۴۰۰ از سال ۱۳۹۹ بهتر بوده است. همچنان لیدر و پیشرو مارکت فروشگاه‌های زنجیره‌ای بوده‌اند و امسال هم همانند سال‌های پیش توسعه قابل توجهی داشته‌اند. سرنوشت برندها امسال به سرنوشت مراکز خرید گره خورده بود و ۹۰ درصد شعب آن‌ها در مراکز خرید بود ولی فروشگاه‌های زنجیره‌ای حالا مستقل از اینکه در مراکز خرید شعبه داشته باشند یا نداشته باشند به‌صورت منفرد هم خیلی توسعه خوبی داشتند. فروشگاه‌های تخفیف‌محور امسال توسعه خوبی داشتند و به‌صورت کلی با فروکش کردن بحران کرونا در برخی از ایام شرایط برای مراکز خرید بهتر شد و به تبع آن برای برندها اما فروشگاه‌های زنجیره‌ای مستقل از اینها کارشان را انجام دادند.
چه مشکلاتی پیش روی صنعت خرده‌فروشی ایران است؟
مشکل اصلی در سال ۱۴۰۰ اجازه فعالیت نداشتن بود که به بحران کرونا مربوط می‌شد اما مشکل دیگه‌ای که بشود که به آن اشاره کرد همچنان عدم ثبات ارز برای تصمیم‌گیری‌های بزرگ است که کار را دشوار می‌کند و همچنین تحریم‌ها که مواد اولیه و ماشین‌آلات یا وارد نشوند و یا بسیار سخت وارد شوند. فکر می‌کنم باتوجه به اندازه مارکتی که داریم (۸۵ میلیون نفری) بزرگترین مشکل صنعت ما تحریم است و اگر تحریم‌ها برداشته شوند و مجددا توافق انجام شود فکر می‌کنم نوید روزهای بهتری را داشته باشد.
بحران دیگری که خیلی مشخص باشد حداقل من ندیدم. در صنعت خرده‌فروشی به زیرساخت و مشتری نیاز داریم و به دلیل اینکه مرکز خرید به اندازه کافی داریم و حضور مشتری‌ها هم به وجود یا عدم وجود بحران‌هایی مانند کرونا وابسته است، پس مشکل دیگری به چشم نمی‌آید. یک سری شرکت‌های ما انصافا خیلی خوب کار کرده‌اند و یک بخشی از ساختارهای مورد نیاز توسعه فروشگاهی را ایجاد کردند و از این بابت مشکلی نبود اما همچنان در برخی از حوزه‌ها مخصوصا در حوزه تولید مواد اولیه و ماشین‌آلات به‌خاطر تحریم‌ها مشکل وجود دارد.
عملکرد مارکتینگی فروشگاه‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اگر از جنبه مارکتینگی بخواهیم به این صنعت نگاه بکنیم باز هم به‌نظر من بیشترین بهره را فروشگاه‌های زنجیره‌ای برده‌اند. به این خاطر که در مسیر رشد و تعالی بوده‌اند و طبیعتا نیاز داشتند که تبلیغ بیشتری بکنند که به دلیل انبوه انتخابی که مشتری می‌تواند داشته باشد، به سمت آن‌ها بیاید. اما در بخش مراکز خرید امسال وضع بهتری داشتند اما نه الزاما و در نتیجه خیلی بودجه‌ای به بحث مارکتینگ اختصاص نداده بودند و به‌خاطر اینکه همچنان هم ما درگیر کرونا هستیم و بخشی از مردم ترس حضور در اماکن شلوغ مانند مراکز خرید را دارند.
عمدتا در حوزه مارکتینگ مراکز خرید سعی کردند در زمان‌‌هایی که شرایط بهتر بود و از پیک بیماری عبور کرده بودیم، با رویکرد ایونت مارکتینگ موجبات سرگرمی، خوشحالی و رضایت مردم را مهیا کرده بودند. در سال ۱۴۰۰ از جشنواره‌های فروش خیلی خبری نبود و فعالیت‌های مارکتینگی مراکز خرید قطعا تابع وضعیت کرونا و حضور مشتریان در مراکز خرید بود. برندها از نظر مارکتینگی وضعیت بهتری داشتند اما باز هم درگیری‌های خیلی زیادی به‌واسطه کرونا داشتند. از نظر مارکتینگی برندها بیشتر روی آنلاین مارکتینگ و فروش‌های ویژه‌ای که در پلتفرم‌های آنلاین داشتند کار کردند.
پیش‌بینی شما از سال جدید یعنی ۱۴۰۱ به چه صورت است؟
به‌نظر می‌رسد که به دلیل واکسینه شدن درصد زیادی از افراد جامعه ایمنی بدن آن‌ها در برابر این بیماری بیشتر می‌شود و من فکر می‌کنم رقابت فروشگاه‌های زنجیره‌ای در سال ۱۴۰۱ سنگین‌تر است و یواش‌یواش داریم در این حوزه به بلوغ می‌رسیم و اینها باید سهم از همدیگر بگیرند یا اینکه شعبه‌های جدید خود را در استان‌‌هایی که کم‌برخوردارتر هستند افتتاح کنند. امروز دیگر تقریبا در چند مرکز استان همه برندها حضور دارند.
در حوزه مراکز خرید و برندها به‌نظرم به‌همین دلیل واکسینه شدن هموطنان اتفاقات خیلی بهتری را شاهد خواهیم بود و پیش‌بینی می‌شود که در سال آینده حدود ۱۲ یا ۱۳ مراکز خرید دیگر بتوانند عملیات ساختمانی خود را به پایان برسانند و وارد چرخه بازار شوند. هر مرکز خرید متوسط در ایران حداقل ۱۲۰ یا ۱۳۰ واحد تجاری دارد و این باعث می‌شود که صنف‌های مختلف و برندهای مختلف از حوزه‌های گوناگون در این بازار حضور داشته باشند. همچنین در نتیجه این رشدها به زعم من فرصت‌های شغلی بیشتری ایجاد خواهد شد و خانواده مرکز خرید کشور و در نهایت صنعت خرده‌فروشی کشور بزرگ‌تر خواهد شد.
در صورت اجرای توافقات سیاسی پیش‌بینی شما به چه صورت است؟
به‌نظر من در این صورت وضعیت همه صنایع به سیاست‌های دولت بستگی خواهد داشت؛ اینکه آیا براساس توافق مجددا اجازه ورود برندهای خارجی به کشور داده بشود یا نشود. این تدبیری است که دولت و حاکمیت باید بگیرد و ما باید نظاره‌گر تصمیم آن‌ها باشیم اما مستقل از اینکه برندهای خارجی بیایند یا نیایند تعامل راحت‌تر با تولید‌کننده‌های تکنولوژي، زیرساخت، ماشین‌آلات و مواد اولیه در اعتلای بیشتر برندهای ما نقش عمده‌ای خواهد داشت و اگر شرکت‌ها به راحتی بتوانند پول را جابه‌جا کنند، کالا را بیاورند و با کمپانی‌های خارجی تعامل داشته باشند شاهد رشد خوبی خواهیم بود. فکر می‌کنم در این سال‌ها مجموعه اتفاقاتی که وجود داشت باعث شد یک خودباوری خوبی برای برخی برندهای ایرانی ایجاد شود و در صورت اجرای توافقات نیز شرکت‌های و برندها خوب عمل خواهند کرد.
شرکت‌های داخلی در سال و قرن جدید باید به فکر افزایش کیفیت محصول خود باشند تا بتوانند رضایت هرچه بیشتر مشتری را کسب کنند چرا که در این صورت چه با وجود توافق و چه مانند امروز بدون وجود توافق، موفق عمل کنند.