ام بی ای نیوز: از زمان ورود مفهوم استارتاپ به فضای کسب ‏وکاری کشور، واکنش‏ها و نگاه‏های متعدد و گسترده‏ای نسبت به این مفهوم صورت گرفته است. به گونه ‏ای که موارد متعددی از جدی نگرفتن این مفهوم و بازیگران این حوزه تا احساس خطر و تصور تهدید جدی کسب ‏وکارهای سنتی و مجموعه‏ های با گردش‏های مالی چند میلیارد تومانی و چند صد میلیارد تومانی از ناحیه فعالیت و حضور استارتاپ‏های موفق را می‏توان در همین یک دهه اخیر شاهد بود. در این بین البته، مجموعه‏ هایی هم بودند که با زیرکی که ورود و فعالیت استارتاپ‏ها را به فضای کسب‏وکاری شرکت به فال نیک گرفتند و ضمن راه‏اندازی و یا حمایت از تیم‏ها و مجموعه ‏های کوچکی با همین روحیه، از خدمات استارتاپ‏های ارزشمند این حوزه نیز استفاده کردند و به جای تکیه بر مجموعه ‏هایی با نگرشی سنتی، لخت و راکد، از ظرفیت تیم‏ها و خدمات مجموعه‏ های استارتاپی برای پیشبرد اهداف کسب‏وکاری خود بهره جستند.

با این همه بیایید کمی با هم پیامدهای مثبت ورود این مفهوم به فضای کسب ‏وکاری کشور را مرور کنیم.

• بدون اغراق، از زمان طرح مفهوم استارتاپ و آغاز به برگزاری اولین رویدادهای استارتاپی در کشور، روزنه امید نسبتاً بزرگی در ذهن بسیاری از جوانان-عموماً تحصیلکرده-کشور شکل گرفت و بسیاری از ظرفیت‏ها و استعدادهای دانشجویان و فارغ ‏التحصیلان دانشگاهی را به این حوزه سرازیر کرد. این اتفاق، بویژه برای روحیه چالش‏پذیر و ریسک‏ طلب جوانان علاقمند به فعالیت در این حوزه اتفاق فرخنده‏ای بود و در اثر همین اتفاق است که اکنون، به میزان زیادی از سوی همین قشر مورد توجه و استقبال قرار گرفته است.
• پوست‏اندازی فضای کسب ‏وکار سنتی هم از دیگر پیامدهای مثبت ورود فرهنگ استارتاپی به کشور بود. مجموعه ‏های کوچک و بزرگ سنتی، خودآگاه یا ناخودآگاه بیش از حد محافظه ‏کارانه عمل می‏کردند و این موضوع، توقف بهبود سطح سرویس‏ها و خدمات قابل ارائه به کاربران این خدمات را به همراه داشت. ورود فرهنگ استارتاپی و تجربه موفق استارتاپ‏ها سبب شد تا غول خفته رکود و کرختی کسب‏وکارهای کوچک و بزرگ سنتی از خواب بیدار شود و در جهت ارائه خدماتی بهتر و شایسته ‏تر به کاربران به حرکت درآید.
• کاهش هزینه شکست کسب ‏وکارها و ایده ‏ها و یادگیری اتخاذ ریسک حساب‏شده را نیز می توان به پای مواهب تفکر استارتاپی نوشت. مجموعه‏ های متعددی هستند که برای رشد دامنه کسب‏ وکار، ایده ‏های جدیدی در سر دارند ولی به سبب رویکرد مدیریتی و طرز تفکر عملیاتی، یا عموماً از ورود به این حوزه ‏های جدید سر باز می‏زنند و یا ریسک‏ های شدیدی را به واسطه ورود به این حوزه‏های جدید تحمل می‏کنند. فضای استارتاپی به واسطه محیط کنترل‏ شده و مینیمال‏ اش، این امکان را فراهم می ‏سازد تا ایده‏های جدید در فضایی با ریسک کنترل شده و با حداقل پیامدهای منفی به بازار عرضه شوند و در صورت کسب موفقیت، توسعه داده شوند.
• استارتاپ‏ها همچنین می‏توانند بازوی اجرایی کسب‏وکارها نیز محسوب شوند و برگزاری رویدادهای مختلف استارتاپی و همینطور روندی که اخیراً در فراخوانی از استارتاپ‏ها برای حل مسائل کسب ‏و‏کارها شکل گرفته گواهی بر همین مدعاست. کسب‏وکارها بواسطه گستره فعالیت و نوع حضورشان در صنعت ذیربط، با مسائل مختلفی مواجه‏اند که ممکن است حل آنها در دامنه دانش، تخصص و تجربه تیم اجرایی آنها نباشد. در این بین تشکیل و یا به کارگیری تیم‏ های استارتاپی به عنوان بازوی کسب‏ وکارها در حل مسائل فراروی آنها می‏ تواند کمک بزرگی محسوب شود. این موضوع عموماً یا مستقیماً از طرف خود کسب‏وکار و یا از طریق نهاد و مجموعه متولی صنعت مطرح می‏شود.
• آماده‏ سازی نیروهای فعال در استارتاپ‏ها طی یک دوره فشرده فعالیت و درگیری و مواجهه جدی با مسائل کسب ‏وکاری هرچند در مقیاس ‏هایی کوچک، به مثابه یک فضای کارآموزی جدی و واقعی، یکی از دیگر نتایج و پیامدهای فعالیت استارتاپی است. هرچند تا پیش از ورود مفهوم استارتاپ به فضای کسب ‏وکاری هم، دوره کارآموزی به عنوان یکی از الزامات گذراندن مقاطع دانشگاهی و آماده‏ سازی دانشجویان برای ورود به بازار کار واقعی طراحی شده بود، با این حال به دلایل متعددی این الزام، کارکرد خودش را از دست داده و تا حدود زیادی بی اثر شده است. نیروهای با سابقه کار استارتاپی هرچند هنوز هم تعدادشان به حدی نیست که گرهی جدی از این مشکل حل کند، با این حال سرمایه ارزشمندی محسوب می‏شوند که شرکت‏های زیرک فعال در صنعت، برای جلب و جذبشان از انگیزه و تمایل جدی برخوردارند.

هرچند این همه ماجرا نیست و ورود و فعالیت استارتاپ‏ها بعضاً با پیامدها و اتفاقات منفی نیز همراه است. از جمله صرف وقت و انرژی زیادی از جوانان و فعالان صنعت استارتاپی که به سبب انتخاب نادرست مسیر و عدم بررسی کامل همه جوانب، به هدر و بیراهه می‏رود و یا تمرکز و تکثر بیش از حد تیم‏های استارتاپی بر روی حوزه‏های خاص و مغفول‏ماندن از حوزه‏های دیگری که با شدت رقابت کمتری می‏توان به آنها ورود کرد و از فرصت‏های بازار بهره بیشتری برد. فقدان قوانین مالکیت معنوی و یا بی‏ اطلاعی تیم‏های استارتاپی از ماهیت قوانین و چارچوب‏ های حاکم بر صنعت نیز، یا سبب می‏شود ایده اصلی و ارزش پیشنهادی استارتاپ فاقد ارزش کسب‏و‏کاری ویژه ای باشد و یا باختن قافیه ایده به صاحبان سرمایه و دارندگان کسب‏وکارهای بزرگتر را به همراه دارد. بگونه ‏ای که بعضاً، مجموعه‏ های بزرگتر و یا صاحب سرمایه به سبب برخورداری از توان مالی و عملیاتی، به راحتی قادر خواهند بود به کپی‏برداری از ایده اصلی شکل‏ گیری استارتاپ پرداخته و با بهره‏گیری از تجارب فعالیت استارتاپ، ظرف مدت کوتاهی از استارتاپ مورد نظر پیشی گرفته و حتی از بازار کنارش بگذارند. بی‏توجهی نهادها و سازمان‏های مسئول در حوزه ‏ها و صنایع خاص نسبت به ظرفیت‏ ها و پتانسیل‏ های استارتاپ ‏ها در جهت ارتقای فضای صنعت و کسب‏ وکار هم از جمله مسائلی است که ورود و حضور استارتاپ‏ها در حوزه‏ های متعددی را با کندی و یا حتی ممانعت مواجه می‏کند (هر چند طی سال‏های اخیر، نشانه‏ های مثبتی از بهبودی این معضل به چشم می‏خورد). برگزاری رویدادهای نمایشی در حوزه‏ها و زمینه‏ های مختلف و تقلیل مفهوم استارتاپ و رویدادهای استارتاپی به محلی برای دور هم جمع شدن عده‏ای خاص، ارائه آموزش‏های غلط و نامناسب به علاقمندان این حوزه، برگزاری رویدادی نمایشی برای رفع تکلیف و یا هدایت انگیزه و انرژی تیم‏ های علاقمند به فعالیت‏ های استارتاپی به مسائل و حوزه‏هایی که با چالش‏های جدی دیگری مواجه‏اند (که شرظ ورود و فعالیت موفقیت استارتاپی، قبل از هرچیز رفع این موانع یاد شده است)، نیز از جمله حواشی و پیامدهای منفی گریبانگیر این حوزه است.

با این حال، برآیند و مرور همین چند سال اخیر نشان می‏دهد این مفهوم به خوبی جای خود را در سبد فعالیت‏های کسب‏وکاری کشور باز کرده و طی این دوره گذار، از مفهومی که زمانی به دیده مزاحم، دست‏ وپاگیر و یا عاملی خطرساز نگریسته می‏شد، به عنوان فرصتی برای بهبود یاد می‏شود و در این بین، مجموعه‏ هایی که با این جریان همراه شوند، از منافع جنبی آن نیز بهره‏مند خواهند شد. ادامه این مسیر نیز هرچند با پیچ‏و‏خم‏های متعدد و جدیدی همراه است، یقیناً خالی از فایده نخواهد بود و نظیر چندسال گذشته منافعش متوجه بهبود فضای صنعت و کسب ‏وکار و نیز بهبود کیفیت شهروندان و کاربران خواهد شد.

دکتر حمید رضا قاضی مقدم

مشاور و مدرس بازاریابی و توسعه کسب وکار